Feničani, koji su u 2. milenijumu pre nove ere živeli na uskom pojasu zemlje duž obale Sredozemnog mora, osnovali su svoju koloniju na teritoriji današnjeg Tunisa - grad Kartaginu. Prema predanjima to se dogodilo 814. pre Hrista. Nešto više od pola veka kasnije osnovan je i grad – rival Kartagine – stari Rim.
Organizacija i razvoj Kartagine
Istorija Kartagine je više nego uzbudljiva i nepredvidiva. Kartagina je brzo uspela da se uzdigne i postane bogat i moćan grad, sa samostalnim životom i razvojem. Grad je zamišljen kao naselje iz tri dela – gornjeg grada na brdu, donjeg grada oko luke i predgrađa sa seoskim stanovništvom. Luka se sastojala iz dva dela - za trgovačke i vojne brodove, spojena kanalom.
Upravljanje je povereno bogatim aristokratama. Senat od 300 ljudi biran je iz imućne trgovačke klase.
Verski život je bio podređen kultu para božanstava kojima su se prinosile žrtve. Veruje se da Feničanima iz Kartagine nije bilo strano žrtvovanje dece.
Kartaginjani nisu formirali svoju vojsku, već su regrutovali plaćenike kojima su komandovali kartaginjanski generali. Ova činjenica je omogućila da se napori usmere na ekonomski razvoj i prosperitet grada.
Kartagina je proširila svoj uticaj na druge punske gradove na ostrvima Sicilija, Sardinija i Korzika, u Španiji i uspostavila se kao posrednik između afričkih nomada i gradova oko Mediterana. Kartaginjani su oko 5 vekova bili glavni snabdevač slonovače, robova iz Afrike, dragulja i hrane.
Rivalstvo između Kartagine i Rimske republike. Punski ratovi
Između Kartagine i Rimskog carstva, koje se uspostavilo kao vođa starog sveta, rivalstvo je počelo da dominira zapadnim Mediteranom. To je dovelo do niza ratova poznatih kao Punski ratovi.
Prvi punski rat trajao je 23 godine, sve do 241. pre Hrista i Rimljani su osvojili Siciliju.
Drugim punskim ratom dominirao je Kartaginjanin vojskovođa Hanibal, koji je učinio nešto nezamislivo u to vreme. Prešao je Alpe i ušao u Italiju, uništivši većinu rimske vojske za tri godine.
Kasnije je bio primoran da se vrati u Kartaginu, jer su grad napustili saveznici i Rim je krenuo u ofanzivu.
202. pre Hrista Hanibala su porazile rimske legije Publija Kornelija Scipiona, a sledeće godine je Kartagina, koju su Rimljani opsedali, kapitulirala. Tako je završen Treći punski rat. Oblast je postala rimska provincija, a bogati grad Kartagina je potpuno uništena. Ovo označava kraj njegovih najslavnijih godina.
Kasnija istorija
Utika je tada postala glavni grad rimskih afričkih provincija, a Kartagina je ležala u ruševinama sve do 122. pre Hrista, kada je rimski general Gaj Sempronije Grak (154-121. pre Hrista) osnovao malu koloniju. Međutim, Gajevi politički problemi i sećanje na punske ratove, koji su još uvek bili previše sveži, doveli su do propasti kolonije.
Julije Cezar je predložio i planirao restauraciju Kartagine, a pet godina nakon njegove smrti Kartagina je ponovo ustala. Vlast je sada prebačena iz Utike nazad na Kartaginu – koja je postala rimska žitnica zbog istog poljoprivrednog uspeha koji je obogatio ranije – i ostala je važna rimska kolonija sve dok nije pala u ruke Vandala pod njihovim kraljem Gejzerikom (r. 428-478. n.e.) 439. godine nove ere.
Kartagina je postala istaknuta kako se hrišćanstvo širilo, a Avgustin iz Hipona (Sv. Avgustin, 354-430. n. e.) je doprineo njenom prestižu živeći i podučavajući tamo.
U stvari, grad se smatrao toliko poznatim da je bio domaćin Saveta Kartagine iz 397. godine sa svojim nizom sinoda.
Vandalska invazija na severnu Afriku nije zaustavila razvoj hrišćanstva tamo, ali su rasle tenzije između arijanskih hrišćana (uglavnom Vandala) i hrišćana trinitarija.
Vandali pod Gejzerikom su u potpunosti iskoristili lokaciju svog novog grada i pljačkali brodove koji su prolazili po želji, dok su napadali priobalne gradove.
Pokušaji Rimljana da ga izbace bili su neuspešni i tako 442. nove ere potpisan je ugovor između Gejzerika i Valentinijana III (425-455. n.e.) o priznavanju Vandalskog kraljevstva u Severnoj Africi za legitimno političko uspostavljanje mirnih odnosa.
Međutim, kada je Valentinijan III ubijen 455. godine nove ere, Gejzerik je zanemario ugovor, verujući da je to sporazum između njega i samo cara, i otplovio je za Rim. On je opljačkao grad, ali u skladu sa zahtevom pape Lava I (vladao 440-461. n.e.), nije ga oštetio niti naneo štetu stanovništvu. Vandali će nastaviti da drže Kartaginu i koriste njenu lokaciju do smrti Gejzerika.
Kasniji vandalski kralj Gelimer (530-534 n.e.), arijanac, obnovio je progon trinitarnih hrišćana, što je razbesnelo istočnorimskog cara Justinijana I (r. 527-565 n.e.), trinitarijanca, koji je poslao svog velikog vojskovođu Velizarija (505. -565) u Severnu Afriku. Velizarij je pobedio u kratkotrajnom vandalskom ratu (533-534), vratio Gelimera u lancima u Konstantinopolj i vratio Kartaginu Vizantijskom carstvu (330-1453), pod kojom je nastavila da cveta.
Pod Vizantincima, Kartagina je procvetala zahvaljujući trgovini i kao glavni izvor žitarica za Istočno rimsko carstvo (Zapadno rimsko carstvo je palo oko 476. godine nove ere). Oko 585. godine, Kartagina je postala sedište Afričkog egzarhata pod vizantijskim carem Mavrikijem (582–602. n.e.), posebnog administrativnog okruga stvorenog da efikasnije upravlja zapadnim regionima carstva.
Godine 698. n.e. muslimani pobeđuju vizantijske snage u bitci kod Kartagine, potpuno uništavaju grad i potiskuju Vizantijce iz Afrike. Zatim su ojačali i razvili susedni grad Tunis i uspostavili ga kao novi centar trgovine i guvernera u regionu. Pod arapskim muslimanima, Tunis je prošao bolje od Kartagine, ali je grad nastavio da cveta sve do Osmog krstaškog rata 1270. godine, kada su ga zauzeli evropski krstaši. Nakon što su poraženi, Muhamed I al-Mustansir je srušio odbranu grada i mnoge zgrade su uništene da bi sprečio dalje takvo zauzimanje.
Zaključak
Mesto drevnog grada i dalje je naseljeno i uključeno je u područje koje je preuzelo Otomansko carstvo (1299-1922), koje nije imalo interesa da iskopava ruševine. Kamenje srušenih kuća, hramova i zidova odnešeno je za lične ili administrativne građevine ili ostavljeno tamo gde je pronađeno. Savremena arheološka iskopavanja počela su 30-ih godina devetnaestog veka zalaganjem danskog konzulata i nastavila su sa francuskom vlašću između 1860-1900. godine
Dalji radovi na lokalitetu su preduzeti u prvoj polovini 20. veka, ali kao i na Sabrati i drugim lokalitetima, arheolozi su bili više zainteresovani za rimsku istoriju Kartagine.
